📌 Hiện nay, internet và mạng xã hội là công cụ học tập, giải trí và kết nối xã hội hữu ích. Tuy nhiên, đây cũng là môi trường tiềm ẩn nhiều nguy cơ khi các đối tượng xấu ngày càng tinh vi trong việc lợi dụng không gian mạng để lôi kéo, dụ dỗ học sinh, sinh viên vào các hành vi vi phạm pháp luật hoặc ảnh hưởng xấu đến đạo đức, lối sống. Một trong những thủ đoạn mới, nguy hiểm và gây hoang mang dư luận là thủ đoạn lừa đảo gọi điện báo “bắt cóc người thân” - còn gọi là “bắt cóc online”.
I. THỰC TRẠNG ĐÁNG BÁO ĐỘNG
Hiện nay, học sinh, sinh viên là nhóm đối tượng sử dụng mạng xã hội nhiều nhất. Theo thống kê, có đến 90% học sinh từ 13 tuổi trở lên sử dụng internet hằng ngày, trong đó phần lớn thời gian dành cho mạng xã hội như Facebook, TikTok, Instagram, Zalo, YouTube…
Tuy nhiên, sự thiếu kinh nghiệm, non nớt trong nhận thức và kỹ năng sống khiến các em dễ trở thành mục tiêu của các đối tượng xấu lợi dụng không gian mạng để dụ dỗ, lừa đảo, xâm hại hoặc lôi kéo vào các hành vi vi phạm pháp luật.
🔴 Ví dụ thực tế:
- Một nữ sinh lớp 10 tại Hà Nội bị đối tượng lạ làm quen qua Facebook, giả danh người nổi tiếng để nhắn tin làm quen, rồi dụ dỗ gửi ảnh riêng tư. Sau đó, em bị đe dọa tống tiền.
- Một nhóm học sinh THPT ở TP.HCM bị dụ dỗ tham gia “việc làm online lương cao”, thực chất là tiếp tay cho đường dây lừa đảo chuyển tiền quốc tế.
- Nhiều học sinh tham gia các nhóm kín chia sẻ nội dung độc hại như mê tín dị đoan, bạo lực học đường, thậm chí bị lôi kéo vào các hội nhóm có yếu tố phản động.
II. NHỮNG THỦ ĐOẠN NGUY HIỂM CỦA TỘI PHẠM TRÊN MẠNG
Tội phạm công nghệ cao đang ngày càng tinh vi, biết đánh vào tâm lý tò mò, cả tin, thích thể hiện và dễ bị ảnh hưởng của học sinh. Các chiêu trò thường gặp gồm:
1. Giả danh, làm quen, xây dựng lòng tin
- Tạo tài khoản ảo, giả làm người nổi tiếng, thầy cô, bạn học cùng lớp…
- Gửi lời khen, chia sẻ, trò chuyện để gây thiện cảm, tạo mối quan hệ ảo.
2. Dụ dỗ gửi ảnh, thông tin cá nhân
- Yêu cầu cung cấp hình ảnh, video riêng tư, địa chỉ nhà, số tài khoản ngân hàng…
- Sau đó đe dọa tống tiền, hoặc phát tán thông tin lên mạng để làm nhục.
3. Mời gọi tham gia việc làm online, xem video kiếm tiền, kiếm tiền nhanh
- Rủ rê học sinh “nhập hàng – chốt đơn” để nhận hoa hồng.
- Lôi kéo tham gia “nhóm kiếm tiền”, thực chất là lừa đảo hoặc tiếp tay phạm pháp.
- Dụ dỗ người dân (đặc biệt là sinh viên, nội trợ) làm nhiệm vụ “đơn giản - lương cao”.
- Yêu cầu nạp tiền để nhận đơn, sau đó chiếm đoạt mà không thanh toán lại.
4. Lợi dụng game online, livestream, nhóm kín
- Kết bạn qua game, chat riêng, rủ rê tham gia nhóm Discord, Telegram, Facebook kín.
Truyền bá tư tưởng lệch lạc, chống phá, kích động: Trong nhóm có nội dung đồi trụy, kỳ thị, kích động bạo lực, chống đối xã hội.
- Lợi dụng sự thiếu hiểu biết để lôi kéo học sinh, sinh viên tham gia các hoạt động trái pháp luật.
5. Lợi dụng tâm lý bị cô lập, thiếu quan tâm
- Nhắm đến những em học sinh sống khép kín, bị bắt nạt hoặc thiếu sự kết nối với gia đình.
- Gây ảnh hưởng tâm lý, dẫn đến lệ thuộc, tự ti, thậm chí tự tử.
6. Giả mạo người thân, bạn bè mượn tiền qua Zalo, Facebook
- Hack tài khoản mạng xã hội, nhắn tin mượn tiền với lý do cấp bách.
- Một số trường hợp dùng ảnh, giọng nói giả mạo rất tinh vi.
III. HẬU QUẢ NGHIÊM TRỌNG NẾU KHÔNG CẢNH GIÁC
IV. LÀM SAO ĐỂ PHÒNG TRÁNH HIỆU QUẢ?
🔐 Đối với học sinh, sinh viên:
- Không chia sẻ thông tin cá nhân nhạy cảm lên mạng: ảnh riêng tư, số điện thoại, địa chỉ, thông tin gia đình.
- Không dễ dàng kết bạn với người lạ trên mạng, đặc biệt là người không rõ danh tính, chưa từng gặp ngoài đời.
- Cảnh giác trước những lời mời hấp dẫn: việc nhẹ, lương cao, kiếm tiền online, cơ hội du học miễn phí, học bổng "ảo"...
- Kiểm tra kỹ nguồn tin trước khi chia sẻ, không phát tán nội dung sai lệch, chưa được kiểm chứng.
- Từ chối các đề nghị gửi ảnh/video riêng tư, ngay cả với người quen biết trên mạng.
- Tham khảo ý kiến của thầy cô, cha mẹ nếu gặp tình huống đáng ngờ.
- Tự trang bị kiến thức về an ninh mạng, kỹ năng sống, kỹ năng phản ứng trước tình huống bất thường.
🧑🏫 Đối với nhà trường:
- Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, mời chuyên gia hướng dẫn học sinh kỹ năng sử dụng mạng an toàn.
- Lồng ghép giáo dục đạo đức, kỹ năng số vào chương trình học.
- Tăng cường quản lý hoạt động ngoại khóa, khuyến khích học sinh báo cáo nếu có tình huống nghi ngờ.
👨👩👧 Đối với gia đình:
- Quan tâm, lắng nghe con cái, tạo điều kiện để con chia sẻ mọi vấn đề.
- Kiểm soát và đồng hành trong việc sử dụng mạng, cài đặt thời gian truy cập phù hợp.
- Hướng dẫn con phân biệt đúng – sai, những dấu hiệu nguy hiểm trên mạng.
- Kịp thời báo cho cơ quan chức năng, nhà trường khi phát hiện nguy cơ xâm hại.
V. THÔNG ĐIỆP GỬI ĐẾN HỌC SINH – SINH VIÊN
🌐 Internet là một công cụ hữu ích – nhưng cũng là con dao hai lưỡi.
- Chỉ cần một phút thiếu cảnh giác, bạn có thể trở thành nạn nhân của những thủ đoạn nguy hiểm
- Hãy tỉnh táo, chủ động, không ngừng trang bị cho mình kiến thức và kỹ năng để bảo vệ bản thân.
💡 "Sử dụng mạng thông minh – Bảo vệ bản thân – Trách nhiệm với cộng đồng."
🔔 Phòng ngừa tội phạm mạng đối với học sinh – sinh viên không phải là nhiệm vụ riêng của nhà trường hay gia đình, mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.
💡 Chỉ khi có sự phối hợp chặt chẽ – đồng bộ – kịp thời giữa các bên, mới có thể bảo vệ thế hệ trẻ trước những nguy cơ ngày càng tinh vi trên không gian mạng.
📞 Khi gặp tình huống khẩn cấp, hãy báo ngay:
- Thầy/Cô giáo chủ nhiệm, Đoàn – Hội của trường
- Đường dây nóng của Bộ Công an: 069.234259